N-acetyl-L-cysteïne (NAC) is de geacetyleerde vorm van L-cysteïne, een zwavelhoudend aminozuur dat het lichaam zelf kan maken uit het aminozuur L-methionine, maar waarvan de synthese onder bepaalde omstandigheden onvoldoende is om in de behoefte te voorzien. Vandaar dat NAC wordt beschouwd als conditioneel essentieel aminozuur. Suppletie met NAC heeft als voordeel boven L-cysteïne dat het beter wordt verdragen, een hogere biologische beschikbaarheid heeft en minder gevoelig is voor oxidatie.
NAC kan worden omgezet in L-cysteïne ten behoeve van de eiwitsynthese. Daarnaast is NAC donor van zwavelgroepen (sulfhydryl- of SH-groepen), een krachtige antioxidant en de directe voorloperstof van glutathion, de belangrijkste intracellulaire antioxidant. NAC beschermt weefsels en organen tegen veroudering en beschadiging door vrije radicalen. Bij sporters is NAC gunstig voor het uithoudingsvermogen, mede door de antioxidantactiviteit in spierweefsel. In de luchtwegen zorgt NAC ervoor dat slijm vloeibaarder wordt en daardoor gemakkelijker loskomt en kan worden verwijderd. NAC ondersteunt de leverfunctie en beschermt tegen toxische effecten van uiteenlopende stoffen waaronder zware metalen, cytostatica en paracetamol (zie interacties). Mede door beïnvloeding van de glutamaatactiviteit in de hersenen kan NAC helpen bij OCS (obsessieve-compulsieve stoornis) en bij het afkicken van verslavingen (roken, cannabis, cocaïne, gokken).
NAC kan worden ingezet bij uiteenlopende (chronische) aandoeningen waarbij oxidatieve stress en/of ontsteking een rol spelen. Tevens beperkt NAC orgaan- en weefselschade als gevolg van ischemie/reperfusie (lever, hart, hersenen, nieren).
Bronnen
Het semi-essentiële aminozuur cysteïne is aanwezig in eiwitrijke voedingsmiddelen, waaronder zuivel, vlees en gevogelte. NAC komt niet in voeding voor en is alleen beschikbaar in supplementvorm
Tekenen van een mogelijk tekort
Verlaging glutathionstatus, verhoging oxidatieve stress, ontstekingen, snelle veroudering
Indicaties
- Slijm in luchtwegen en/of bijholten, luchtwegaandoeningen (luchtweginfecties, emfyseem, chronische bronchitis, taaislijmziekte, astma, sinusitis, hooikoorts, longfibrose)
- Chronische leverziekten
- Toxische belasting (zie interacties)
- Veroudering
- HIV/AIDS (verbetering glutathionstatus)
- Immunosenescentie bij ouderen (veroudering immuunsysteem met daardoor verminderde weerstand en chronische laaggradige ontsteking)
- Hart- en vaatziekten
- Sport (beter uithoudingsvermogen, sneller herstel)
- Verslavingen (roken, gokken, cannabis, cocaïne, methamfetamine, heroïne)
- OCS (obsessieve-compulsieve stoornis), automutilatie
- Ziekte van Sjögren (oogklachten)
- Sikkelcelziekte
- Kanker(preventie)
- Diabetes mellitus (verbetering glycemische controle, preventie complicaties waaronder trombose)
- Pancreatitis
- Nierziekten
- PCOS (polycysteus ovariumsyndroom)
- Endometriose
- IVF, in-vitro fertilisatie (in combinatie met clomifeen)
- Infectie met Helicobacter pylori (veroorzaker van ulcus pepticum, maagkanker)
- Artritis
- De ziekte van Crohn
- Autismespectrumstoornis
- Depressie, bipolaire stoornis (depressieve fase)
- Schizofrenie
- Hersenletsel, ruggenmergletsel, beroerte
- Preventie lawaaidoofheid
- Aangezichtsverlamming van Bell
- Migraine, preventie (in combinatie met vitamine C en E)
Contra-indicaties
- Zwangerschap en het geven van borstvoeding
- Overgevoeligheid voor N-acetyl-L-cysteïne
Gebruiksadviezen
- Algemene adviesdosering: 600-1200 mg/dag (buiten de maaltijd innemen met water of vruchtensap)
- Therapeutische dosering: 1200-2400 mg/dag, eventueel tijdelijk verhogen tot 3600 mg/dag
- Teveel slijm: 400-600 mg/dag
Interactie
- NAC is het gebruikelijke antidotum bij paracetamolvergiftiging (acetaminofen) en bij inname van één van de giftigste paddenstoelen ter wereld, de groene knolamaniet (Amanita phalloides).
- NAC beschermt tegen toxiciteit van (zware) metalen zoals lood, cadmium, kwik en aluminium.
- NAC versterkt mogelijk de werking van antistollingsmiddelen en verhoogt mogelijk de kans op bloedingen. Wees terughoudend met NAC-suppletie.
- NAC kan de werkzaamheid van chloroquine verlagen.
- Wees voorzichtig met NAC-suppletie bij het gebruik van nitroglycerine. NAC kan in combinatie met intraveneus nitroglycerine leiden tot hypotensie en hevige hoofdpijn en de antistollingsactiviteit van nitroglycerine versterken. Gunstig is dat NAC tolerantie voor nitroglycerine vermindert.
- NAC beschermt tegen (neuro)toxiciteit van smaakversterker MSG (monosodiumglutamaat, ve-tsin), kunstmatige zoetstof aspartaam en acrylamide in voeding (preklinisch onderzoek).
- Beschadiging van het gehoor (ototoxiciteit) en nieren (nefrotoxiciteit) door gentamycine en andere aminoglycosides (waaronder amikacine) wordt tegengegaan door NAC. Echter, in-vitro onderzoek wijst op de mogelijkheid dat de antibacteriële werking van aminoglycosides afneemt door suppletie met NAC.
- Minocycline en NAC hebben een synergetische, gunstige invloed op de hersenfunctie na hersenletsel (dieronderzoek).
- NAC kan de werking van antidepressiva waaronder SSRI (specifieke serotonine-heropnameremmer) escitalopram en het tricyclische antidepressivum imipramine versterken.
- NAC beschermt tegen toxiciteit van cytostatica zoals dactinomycine, cisplatine, doxorubicine, bleomycine, ifosfamide, oxaliplatine en methotrexaat, waarschijnlijk zonder de werking van cytostatica negatief te beïnvloeden.
- Beschadiging van lever en nieren door cyclosporine wordt tegengegaan door NAC.
- NAC vermindert sterke overgevoeligheid van de luchtwegen voor dieseluitlaatgassen en vermindert daarbij de behoefte aan luchtwegverwijders.
- NAC beschermt tegen toxiciteit van methyleendioxymethamfetamine/ecstasy (zenuwstelsel), alcohol (lever, zenuwstelsel) en nicotine (longen).
- NAC beschermt tegen leverbeschadiging door methimazol, een medicijn tegen hyperthyroïdie.
- NAC beschermt tegen silica (kiezelaarde) geïnduceerde longfibrose (dierstudie).
- NAC biedt chemoprotectie tegen gifgassen zoals mosterdgas en fosgeen (dieronderzoek).
- NAC beschermt tegen leverbeschadiging door statines.
- Er zijn aanwijzingen dat NAC de bloeddrukverlagende werking van ACE-remmers waaronder captopril versterkt.
- NAC beschermt tegen insulineresistentie, leverbeschadiging en leverontsteking, veroorzaakt door het insecticide malathion.
- NAC beschermt kraakbeencellen tegen beschadiging door lokale anesthesie (preklinische studie).
Veiligheid
Het gebruik van NAC is veilig in de aanbevolen doseringen.
Literatuur
1. Sansone RA et al. Getting a knack for NAC: N-acetyl-cysteine. Innov Clin Neurosci. 2011;8(1):10-4.
2. Mokhtari V et al. A review on various uses of N-acetyl cysteine. Cell J. 2017;19(1):11-17.
3. Tse HN et al. Benefits of high-dose N-acetylcysteine to exacerbation-prone patients with COPD. Chest. 2014;146(3):611-23.
4. Asevedo E et al. Systematic review of N-acetylcysteine in the treatment of addictions. Rev Bras Psiquiatr. 2014;36(2):168-75.
5. Talasaz AH et al. Effects of N-acetylcysteine on the cardiac remodeling biomarkers and major adverse events following acute myocardial infarction: a randomized clinical trial. Am J Cardiovasc Drugs. 2014;14(1):51-61.
6. Gibson KR et al. Therapeutic potential of N-acetylcysteine as an antiplatelet agent in patients with type-2 diabetes. Cardiovasc Diabetol. 2011;10:43.
7. Zembron-Lacny A et al. The comparison of antioxidant and hematological properties of N-acetylcysteine and alpha-lipoic acid in physically active males. Physiol Res. 2009;58(6):855-61.
8. Thakker D et al. N-acetylcysteine for polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled clinical trials. Obstet Gynecol Int. 2015;2015:817849.
9. Doosti A et al. Comparison of the effects of N-acetyl-cysteine and ginseng in prevention of noise induced hearing loss in male textile workers. Noise Health. 2014;16(71):223-7.
10. de Andrade KQ et al. Oxidative stress and inflammation in hepatic diseases: therapeutic possibilities of N-acetylcysteine. Int J Mol Sci. 2015;16(12):30269-308.
11. Hummelen R et al. Micronutrients, N-acetyl cysteine, probiotics and prebiotics, a review of effectiveness in reducing HIV progression. Nutrients. 2010;2(6):626-51.
12. Waterdrinker A et al. Effects of N-Acetyl cysteine on suicidal ideation in bipolar depression. J Clin Psychiatry. 2015;76(5):665.
13. Amaral EP et al. N-acetyl-cysteine exhibits potent anti-mycobacterial activity in addition to its known anti-oxidative functions. BMC Microbiol. 2016;16(1):251.
14. Rizk AY et al. Clomiphene-acetyl cysteine combination as a new protocol to a friendly IVF cycle. MEFSJ. 2005;10(2):130-134.
15. Rivera A et al. The effect of n‐acetyl‐cysteine on recovery of the facial nerve after crush injury. Laryngoscope Investig Otolaryngol. 2017;2(3):109-112.
16. Visser EJ et al. Reduction in migraine and headache frequency and intensity with combined antioxidant prophylaxis (N-acetylcysteine, vitamin E, and vitamin C): a randomized sham-controlled pilot study. Pain Pract. 2020;20(7):737-747.
Terug
